Meer dan 50 jaar na de oorsprong van het moderne duurzame beleggen zijn we nog niets dichter bij overeenstemming, ondanks alle inspanningen van toezichthouders. Ik heb geen universele oplossing. Hoogstens wat geruststelling door terug te kijken op hoe we de afgelopen jaren met deze uitdaging zijn omgegaan en waarom we hier überhaupt mee zijn begonnen.

Iets nieuws levert bijna altijd onzekerheid op over algemeen aanvaarde terminologie en definities. Duurzaam beleggen is daar geen uitzondering op. Een mooi voorbeeld is het dubbel boekhouden, dat in de 15e eeuw werd bedacht door de wiskundige Luca Bartolomeo de Pacioli. Het duurde maar liefst 400 jaar voordat de huidige IFRS- of GAAP-standaard het levenslicht zag. En zelfs vandaag nog zijn er bedrijven die creatief met de cijfers omgaan en de auditors onjuistheden voorspiegelen. Zo zien we maar weer eens, dat zelfs kennelijk overduidelijke, hoog gestandaardiseerde verslaglegging en controle niet alle problemen oplost.

In de beginjaren van verantwoord en duurzaam beleggen speelden de verschillende brancheorganisaties en Social Investment Forums (SIF) voor beleggers een belangrijke rol in het definiëren van duurzaam beleggen. Het begon met de Amerikaanse SIF in de jaren 80, in de jaren daarna gevolgd door de opkomst van andere regionale brancheorganisaties. Ze probeerden allemaal het gedachtegoed van thought leaders binnen duurzaam beleggen te vangen, terwijl de ontwikkelingen binnen de sector aan het begin van de 21e eeuw razendsnel doorgingen.

In 2012 werd de Global Sustainable Investment Alliance (GSIA) opgericht. Het eerste verslag in 2014 was een baanbrekende analyse van het wereldwijde duurzame beleggingslandschap en verschafte wat duidelijkheid door alle benaderingen van duurzaam beleggen in zeven categorieën onder te brengen. Met het onderscheid tussen negatieve screening, screening op basis van normen, ESG-integratie, thematisch beleggen, maatschappelijk beleggen, actief aandeelhouderschap en best-in-class/positieve screening ontstond een begrijpelijk kader voor de snelgroeiende fondsenmarkt.

Het was duidelijk dat bij de verschillende benaderingen uiteenlopende verwachtingen voor waarde en rendement hoorden en ook dat diverse benaderingen konden worden gecombineerd om tegemoet te komen aan de wensen van verschillende beleggers. In deze context was duurzaam beleggen echt een proces.

Het nadeel van het opstellen van deze verschillende definities was dat het ruimte bood voor het ontstaan van beleggingsstrategieën die zich meer richtten op het rendementspotentieel dan op het potentieel voor duurzaamheid. Verdienden al deze benaderingen het eigenlijk wel om 'duurzaam' genoemd te worden?

Na een paar jaar besloot een aantal regionale SIF's om fondsen met slechts een paar basale uitsluitingen niet langer als duurzaam te beschouwen. Maar het kwam niet bij ze op om strengere normen op te leggen en ze lieten het aan beleggers over om hun eigen beslissingen te nemen, ook al werd de roep om meer duidelijkheid over de werkelijke impact op de planeet steeds groter.

Vervolgens gingen de Europese toezichthouders zich ermee bemoeien, nauwlettend in het oog gehouden door andere regio's. Logischerwijs leverden de brancheorganisaties daardoor iets van hun gezag in, maar hun invloed verdween daarmee niet altijd. Natuurlijk zijn de bedoelingen van toezichthouders goed, maar het probleem is dat de ontwikkeling van wetgeving vaak achterloopt op de innovaties binnen de sector. Het vroegtijdig opstellen van regels kan onbedoelde complicaties met zich meebrengen en het zelfs voor early movers en thought leaders moeilijk maken om alle eisen te ontcijferen en toch aan de wensen van hun klanten te voldoen.

De brancheorganisaties spelen een belangrijke rol. Zij helpen hun leden met deze uitdagingen om te gaan, bevorderen de uitwisseling van best practices en laten toezichthouders weten wat ze vinden van de doeltreffendheid van de voorgestelde regelgeving op basis van hun ruime ervaring met zowel beleggers als vermogensbeheerders. Zij blijven ook hun eigen kaders voor het meten van duurzame beleggingen aanpassen aan de laatste inzichten.

Zo heeft de Amerikaanse SIF zijn methodologische definities aangepast, wat ertoe leidde dat de raming van het vermogen dat duurzaam wordt beheerd, werd gehalveerd van USD 17,1 biljoen in 2020 naar USD 8,4 biljoen in 2022. EUROSIF overweegt een soortgelijke aanpassing, vooral omdat ESG-integratie weliswaar wordt beschouwd als een hoeksteen van duurzaam beleggen, maar op zichzelf nog niet als een erkende eigenschap van een duurzame belegging.

In de jaren 2020 zijn we veel meer gefocust op het definiëren van de specifieke kenmerken van een duurzame belegging, of op het werken met een sterk gedetailleerde duurzame taxonomie, met andere woorden minder op het proces en meer op het resultaat. Tegenwoordig is duurzaam beleggen veel meer een ding.

Voor andere segmenten van de financiële wereld (vooral binnen dubbel boekhouden) is duurzaam beleggen nog een tamelijk nieuw terrein. Je verdwaalt gemakkelijk tussen alle definities en verwachtingen, vooral nu toezichthouders ons vragen om oplossingen voor een bepaalde deadline. Dit gaat met de beste wil van de wereld niet lukken. We hebben echt meer tijd nodig (hopelijk geen 400 jaar!) om iets van een wereldwijd aanvaarde en begrepen set van termen en definities samen te stellen.

Maar maakt het eigenlijk uit hoe snel we overeenstemming bereiken over het totaal? Het belangrijkste beschermmiddel voor de belegger is transparantie en het belangrijkste doel van duurzaam beleggen is de inzet van de financiële sector voor het behoud van het natuurlijke kapitaal van onze planeet, de basis van alle economische groei en welvaart. Misschien zijn we het niet altijd eens over de weg daarnaartoe, maar we hebben wel een gemeenschappelijk doel.