SI Dilemma: Dubbele materialiteit afwegen in de chemiesector

Chemicaliën zijn essentieel voor de productie van alledaagse dingen, van voedsel, schoon water en producten voor de gezondheidszorg tot huisvesting, kleding en nog veel meer. De laatste jaren lijken we echter alleen nog maar te horen over de negatieve impact van chemische producten. Denk aan het vervuilende effect van ‘eeuwige chemische stoffen’ zoals poly- en perfluoralkylstoffen (vaak afgekort tot pfas) en wegwerpplastic, of aan de impact van pesticiden op de biodiversiteit.

Zelfs de Verenigde Naties (VN) erkennen dat “een substantieel gebruik van chemische stoffen essentieel is om de sociale en economische doelen van de wereldgemeenschap te bereiken”. Toch hebben we nu het punt bereikt waarop de planetaire grenzen voor nieuwe entiteiten zijn overschreden – oftewel, we creëren nu meer chemische stoffen dan onze planeet aankan.

Het dilemma is dat veel nuttige chemicaliën over eigenschappen beschikken die gevaarlijk zijn voor het milieu en de menselijke gezondheid, en dat het gebruik van deze producten in de afgelopen eeuw veel sneller is toegenomen dan ons inzicht in de impact ervan. Er zijn meer dan 350.000 synthetische chemicaliën ontwikkeld en naar verwachting is de productie daarvan verdrievoudigd in 2050.

Regeringen over de hele wereld erkennen nu dat er meer regelgeving nodig is voor het beheer van chemische stoffen en gevaarlijk chemisch afval, wat grote financiële gevolgen zal hebben voor de bedrijven die deze stoffen produceren en gebruiken.

De duurzaamheidsstrategie voor chemische stoffen van de Europese Unie (EU), die is gepubliceerd in 2020, wordt gezien als de grootste verandering voor de chemiesector in tientallen jaren. Deze strategie maakt deel uit van de Europese Green Deal, een pakket sectoroverschrijdende beleidsinitiatieven gericht op een groene transitie en CO₂-neutraliteit in 2050. Enkele van de doelen zijn:

• De schadelijkste chemische stoffen in consumentenproducten verbieden en pfas geleidelijk verbieden

• Bij de beoordeling van chemische risico’s aandacht besteden aan het cocktaileffect van chemische stoffen

• Een eenvoudiger ‘één stof, één beoordeling’-proces tot stand brengen

• De voorziening en duurzaamheid van kritieke chemische stoffen bevorderen

• Wereldwijd de normen verbeteren en alleen investeren in chemische stoffen die veilig en duurzaam zijn

De strategie heeft gevolgen voor een derde van de veelgebruikte chemische stoffen, wat zijn weerslag heeft op alledaagse producten zoals schoonmaakmiddelen, cosmetica, verf en plastic. Volgens marktschattingen zijn producten met een omzet van zo'n EUR 70 miljard – ongeveer 12% van de Europese markt voor chemische stoffen – verboden in 2040, terwijl veel andere producten geherformuleerd moeten worden of te maken krijgen met strengere regels.

Bij Robeco richten we ons bij het beoordelen van de duurzaamheid van een bedrijf eerst op de inherente impact van zijn producten op de Duurzame Ontwikkelingsdoelen (SDG's), en daarna kijken we naar de impact van zijn activiteiten, in lijn met de duurzaamheidstaxonomie van de EU.

We beschouwen chemische stoffen met een directe positieve bijdrage aan de SDG's als positief, zoals chemicaliën die hernieuwbare energie, schoon water, medicijnen en toegang tot voedzame producten mogelijk maken. Daarnaast stimuleren we veiligere alternatieven voor gevaarlijke stoffen die nu nog worden gebruikt. Denk bijvoorbeeld aan duurzame landbouw of producten met gerecyclede en recyclebare materialen. Chemische producten die stoffen met een hoog risico bevatten, krijgen een negatieve beoordeling.

Wat de beoordeling complex maakt, zijn de soms tegenstrijdige effecten. Het gebruik van kunstmest om de voedselproductie te verhogen is daar een goed voorbeeld van. Dit kan een positief effect hebben op het verminderen van honger, maar het overmatig gebruik van kunstmest kan schadelijk zijn voor de biodiversiteit.

En chemische grondstoffen op biologische basis beperken weliswaar de klimaatgerelateerde uitstoot, maar mogelijk zijn ze wel negatief voor de biodiversiteit – een effect dat bekend staat als ‘lastenverschuiving’. Er is een holistische kijk op alle impact nodig om dit effect te minimaliseren en te voorkomen dat er forse schade ontstaat, een benadering die we hanteren in ons SDG Framework.

Een bijkomende complicerende factor is het onvolledige inzicht in de werkelijke impact van chemicaliën. Zo is het waarschuwingssignaal van pfas dat er ook onbedoelde gevolgen kunnen zijn. Pfas wordt al sinds de jaren 40 van de vorige eeuw op grote schaal gebruikt in huishoudelijke producten, zoals vlekafstotende middelen, verf en coatings, om de gewenste waterafstotende eigenschappen te verbeteren en de bruikbare levensduur van andere producten te verlengen.

Aanvankelijk dachten we dat pfas onschadelijk was, maar nu weten we dat het gebruik ervan decennialang heeft geleid tot een opeenhoping van pfas in het milieu. En nog altijd wordt de impact hiervan en de bedreiging voor de gezondheid van mens en dier steeds duidelijker. Als analisten weten we dat onbedoelde gevolgen niet altijd te voorkomen zijn. Wel kunnen we proberen de impact ervan te minimaliseren door op de hoogte te blijven van de wetenschap en regelmatig te controleren of onze evaluatiekaders de meest actuele kennis weerspiegelen.

We sluiten ons ook aan bij toonaangevende brancheorganisaties zoals het Chemsec Investor Initiative on Hazardous Chemicals (IIHC), dat producenten stimuleert om hun transparantie te vergroten en de productie van moeilijk afbreekbare chemische stoffen zoals pfas stop te zetten. Zo'n 50 institutionele beleggers met een gezamenlijk beheerd vermogen van USD 10 biljoen, waaronder Robeco, maken deel uit van dit initiatief.

Financiële en duurzaamheidsmaterialiteit zijn twee kanten van dezelfde medaille. Inzicht in de impact van een bedrijf is essentieel om te begrijpen hoe die van invloed is op zijn toekomstige groei, winstgevendheid en risico's. Bij het beoordelen van chemiebedrijven richten we ons op de impact en stewardship van producten, klimaatstrategie en operationele eco-efficiëntie, met name op het gebied van beheer van gevaarlijk afval en corporate governance.

We staan positief tegenover bedrijven die al zijn begonnen met het uitfaseren van gevaarlijke chemicaliën, die werken aan veiligere alternatieven en die hun operationele impact goed beheren. Dit zijn de bedrijven die profiteren van de veranderingen in de sector en de marktvraag, een trend die wordt aangedreven door meer consumentgerichte bedrijven.

We kijken ook goed naar de governance en transparantie, wat helpt om het risico op toekomstige problemen te beperken. Bedrijven die zich niet voldoende aanpassen aan de veranderende markt, krijgen in de toekomst waarschijnlijk te maken met hogere aanpassingskosten en verlies van marktaandeel.

Bij Robeco bepaalt de portefeuillemanager uiteindelijk in hoeverre de dubbele materialiteit van invloed is op onze beleggingsbeslissingen. Duurzaamheidsanalisten identificeren de potentiële duurzaamheidsimpact en financiële gevolgen en proberen een schatting te maken van de waarschijnlijke omvang en het tijdsbestek, maar ze wegen de duurzaamheidsimpact en de financiële gevolgen niet tegen elkaar af.

In plaats daarvan wordt de uiteindelijke beslissing genomen op basis van de beleggingsbenadering van iedere strategie, met waar nodig enkele harde beperkingen om ervoor te zorgen dat er geen bedrijven met een forse schadelijke impact terechtkomen in onze meest duurzame fondsen. Het is geen eenvoudig werk, want duurzaam beleggen is geen wondermiddel. Maar we zijn blij dat we het doen om meer duurzaamheid te stimuleren in omstreden sectoren zoals de chemische industrie.