Deze openingszin in ‘Een verhaal van twee steden’ van Charles Dickens staat vol paradoxen en beschrijft goed mijn stemming van de laatste tijd. De discussie over duurzaamheid lijkt met de dag meer gepolariseerd te raken, iets wat twee recente rechtszaken tegen financiële bedrijven goed illustreren. Je zou kunnen spreken van ‘Een verhaal van twee rechtszaken’ over hoe je hiermee moet omgaan.

De afgelopen jaren zagen we dat bedrijven werden aangeklaagd vanwege hun gebrek aan duurzame praktijken. Veelvoorkomende onderwerpen zijn onder meer verslavende medicijnen, fraude en milieuvervuiling, die allemaal een directe impact hebben. In Nederland was de zaak van Milieudefensie¹ tegen Shell echter van een heel andere orde, want dat bedrijf werd verantwoordelijk gehouden voor klimaatverandering.

De organisatie eiste dat de doelstellingen voor CO₂-reductie van Shell niet alleen gericht zijn op Scope 1 en 2 (uitstoot van de eigen activiteiten), maar ook op Scope 3-uitstoot tijdens het gebruik van zijn producten. Denk bijvoorbeeld aan het gebruik van olie en gas in auto's. Op grond van de zorgplicht in de Nederlandse wet heeft de rechtbank Milieudefensie in het gelijk gesteld.

Nu is het de beurt aan de financiële sector. De ngo klaagt ING Bank in Nederland aan voor het financieren van bedrijven met slechte klimaatplannen. Volgens Milieudefensie moet ING er op grond van diezelfde zorgplicht voor zorgen dat haar klimaatbeleid in overeenstemming is met de 1,5 °C-doelstelling van het Akkoord van Parijs, waarbij de absolute uitstoot van CO₂e in 2030 ten minste 43% lager moet liggen dan in 2019.

Daarnaast moet ING er niet alleen voor zorgen dat alle grote zakelijke klanten beschikken over een goed klimaatplan, maar ook stoppen met het financieel ondersteunen van grote zakelijke klanten die dat over een jaar nog steeds niet doen. Dit geldt specifiek voor klanten die doorgaan met de uitbreiding van fossiele brandstoffen, of die geen solide uitfaseringsplan hebben.

In een ander geval zijn de rollen juist omgedraaid: ExxonMobil daagt een belegger en een ngo voor de rechter. De oliegigant spande in Texas een rechtszaak aan tegen Follow This, een activistisch aandeelhoudersinitiatief, en Arjuna Capital, een beleggingsbeheerder uit Massachusetts, naar aanleiding van een aandeelhoudersvoorstel waarin Exxon werd gevraagd om dezelfde soort reductiedoelstellingen voor Scope 3-uitstoot vast te stellen die Shell van de Nederlandse rechtbank moest aannemen.

Exxon wilde dat het aandeelhoudersvoorstel werd uitgesloten van de proxyverklaring, omdat het “betrekking heeft op een kwestie die verband houdt met de normale bedrijfsactiviteiten van het bedrijf” en omdat dezelfde kwestie werd aangekaart die eerder al was ingediend in 2023 en 2022. Volgens het bedrijf voldeed het voorstel niet aan de criteria voor herindiening van de SEC en had het “niet tot doel om de economische prestaties van ExxonMobil te verbeteren of om aandeelhouderswaarde te creëren”. Het bezwaar wierp zijn vruchten af, want het voorstel werd ingetrokken. Toch zet Exxon de rechtszaak door.

Ongeacht de uitkomst van de rechtszaak tegen ING Bank is wel duidelijk dat – in ieder geval in Nederland – het hebben van een goed klimaatbeleid, waarin ook Scope 3-uitstoot is meegenomen, niet meer ‘gewoon een goede zaak’ is.

En ongeacht de uitkomst van de rechtszaak tegen Follow This en Arjuna kan het omzeilen van de SEC en het nemen van directe juridische stappen via een rechtbank zorgen voor terughoudendheid bij aandeelhouders om hun rechten uit te oefenen.

ESG-onderwerpen zijn de afgelopen twee jaar steeds meer gepolitiseerd. Door aandeelhouderszaken voor de rechter te brengen kan het debat over toch al gevoelige onderwerpen verder escaleren. En ook al is dit al eerder gebeurd, het getuigt van slechte governancepraktijken.

Op het eerste gezicht lijkt het erop dat de ESG-verwachtingen voor portefeuillebedrijven in Europa en de Verenigde Staten (VS) steeds verder uit elkaar komen te liggen in plaats van dat ze dichter bij elkaar komen. Een recent ESG-onderzoek van Cerulli² onder Amerikaanse institutionele beleggers laat echter een ander beeld zien. Volgens dit onderzoek integreert 68% van de Amerikaanse institutionele beleggers materiële ESG-kwesties in het besluitvormingsproces voor hun beleggingen. Het is wel goed om hierbij te vermelden dat deze ESG-integratie wordt gedaan om puur financiële redenen (de ‘pecuniaire prikkel’), dus het betekent niet dat portefeuilles duurzamer worden. Het draait om een betere prijs voor externe factoren.

Gevraagd naar de impact van de anti-ESG-beweging gaf 40% van de respondenten aan ESG te blijven integreren en te blijven beleggen in duurzame en impactstrategieën. Daarnaast zei 30% dat de beweging geen impact heeft op de activiteiten. Geen enkele deelnemer gaf als antwoord ‘We stoppen met het integreren van ESG-overwegingen in beleggingsbeslissingen’ of ‘We bieden geen ESG-/duurzame beleggingsproducten meer aan’.

Wat actief aandeelhouderschap betreft is bijna de helft van de respondenten (46%) een actieve aandeelhouder en nog eens 33% is van plan om dat in de komende 24 maanden te worden.

Daarvan gaat 69% een engagement over ESG-gerelateerde kwesties aan met het managementteam van de onderliggende bedrijven in hun portefeuille. En nog eens 20% is van plan om de inspanningen op verschillende manieren uit te breiden: aandeelhoudersvoorstellen (31%), gezamenlijke engagement (30%) en stemmen bij volmacht (25%). Laten we hopen dat deze beleggers dit serieus nemen, want institutionele beleggers die gebruik proberen te maken van hun aandeelhoudersrechten moeten zich nu bewust zijn van mogelijke juridische stappen.

Wat we zien veranderen, is dat institutionele beleggers voorzichtiger worden in hun communicatie over duurzaam beleggen. Na greenwashing wordt nu greenhushing een probleem. Daarom zijn we van mening dat de anti-ESG-beweging in de VS niet onderschat moet worden. De situatie zal eerst verslechteren voordat het weer beter wordt.

Bij Robeco blijft duurzaam beleggen een belangrijke strategische pijler van onze strategie. Zoals al op elegante wijze uitgedrukt door Charles Dickens: duurzaamheid is complex en kan soms paradoxaal zijn. Daarom houden we vast aan onze research-based benadering voor ESG-integratie en duurzaam beleggen, om onze klanten te helpen hun duurzame en financiële doelen te bereiken.

Voetnoten

¹ De Nederlandse tak van Friends of the Earth International.
² The Cerruli Edge: US Institutional, the ESG Edition: Q1 2024