SI Dilemma: Moeten beleggers maatschappelijke kwesties aanpakken?

De UVRM, opgesteld in december 1948, kwam voort uit de as van de Tweede Wereldoorlog en de oprichting van de Verenigde Naties (VN). De wereldgemeenschap heeft hiermee een duidelijk statement gemaakt dat de wreedheden die tijdens de oorlog zijn begaan nooit meer mogen gebeuren en dat mensenrechten vastgelegd moeten worden. Het uiteindelijke document is vertaald in 500 (!) talen¹ en is nog altijd een basisdocument voor mensenrechten.

De verklaring is niet wettelijk bindend, maar vormde wel de inspiratie voor de ontwikkeling van internationale mensenrechtenwetgeving en bindende verdragen, waarvan er ten minste één is geratificeerd door alle 193 lidstaten van de VN.

Nu is het doorgaans de verantwoordelijkheid van regeringen om ervoor te zorgen dat de mensenrechten in hun land worden gerespecteerd. Dus hoe kan dit onderwerp dan relevant zijn voor beleggers? Maatschappelijke kwesties zijn al een probleem voor vermogensbeheerders sinds de S de middelste letter van ESG is geworden. Niemand twijfelt eraan dat die in dezelfde geest moeten worden gezien als milieu- of governancekwesties – al is de S wel vaak beschouwd als het zwakkere middelste broertje van de E en de G.

Als het gaat om beleggers, kan de relevantie van maatschappelijke kwesties van twee kanten worden bekeken. De manier waarop bedrijven hun maatschappelijke kwesties aanpakken, kan een materiële impact hebben op hun financiële resultaten of bedrijfsmodel (financiële materialiteit). Zo moet een mijnbouwbedrijf de relatie met gemeenschappen goed beheren om zijn license to operate te behouden.

Helaas zijn er tragische voorbeelden te noemen van wanneer dit niet het geval is, zoals de ramp met de Braziliaanse Brumadinho-afvaldam in 2019, waarbij 270 mensen omkwamen. In de textielsector is de instorting van de Rana Plaza-fabriek in Bangladesh in 2013, waarbij 1.134 mensen om het leven kwamen, een ander tragisch voorbeeld. Het beheren van arbeidskwesties in de toeleveringsketen is een belangrijk onderwerp voor modebedrijven.

Telecom- en IT-bedrijven worden ook geconfronteerd met maatschappelijke problemen. In het overmatig verbonden internet van tegenwoordig moeten socialemediabedrijven de gegevens van consumenten privé houden en beschermen om geen grote reputatierisico's te lopen. Daarnaast hebben gamingbedrijven problemen om hun personeel te beschermen tegen arbeidsmisbruik, wat ook het onderwerp is van een recent engagementthema bij Robeco.

In vergelijking met klimaatverandering zijn maatschappelijke kwesties veel breder en omvatten ze talloze verschillende onderwerpen. Dat maakt het lastig om een positieve relatie te vinden tussen algemene prestaties op maatschappelijk vlak en financiële performance, al is er wel enig onderzoek beschikbaar.

Zo hebben Margolis et al. in 2009² een meta-analyse uitgevoerd waarin meer dan 200 studies zijn beoordeeld en een kleine maar positieve correlatie werd gevonden tussen de maatschappelijke prestaties van bedrijven en hun financiële performance. Dit suggereert dat goede maatschappelijke prestaties kunnen leiden tot betere financiële resultaten, maar de impact is bescheiden en hangt af van de context en de meetmethoden. Goed beheer van maatschappelijk kwesties levert bedrijven geen financiële schade op, maar biedt over het algemeen ook geen sterke financiële prikkels om maatschappelijke initiatieven na te streven.

Een maatschappelijk onderwerp dat in alle sectoren financieel relevant lijkt te zijn, is het beheer van menselijk kapitaal. De 100 beste bedrijven om voor te werken in de Verenigde Staten (VS) laten sinds 1997³ namelijk een fors hoger rendement zien dan de markt. Uit onderzoek van Robeco op basis van Glassdoor-ratings komt een vergelijkbaar effect naar voren.

Dus ook al geldt het niet over de hele linie, maatschappelijke kwesties zijn zonder meer financieel relevant voor sommige sectoren. En binnen maatschappelijke kwesties is het beheer van menselijk kapitaal de meest financieel relevante factor in de verschillende sectoren.

Naast financiële relevantie bestaat voor beleggers ook nog de impactrelevantie. Voor bedrijven beschrijven de Richtlijnen inzake Bedrijven en Mensenrechten van de Verenigde Naties⁴ hoe landen en bedrijven mensenrechten moeten handhaven.

Nationale overheden hebben de plicht om mensenrechten te beschermen en de basis (wetten) te leggen voor bedrijven. Ze moeten bedrijven op een effectieve manier begeleiden in het respecteren van mensenrechten in al hun activiteiten en ze daarnaast stimuleren, en waar nodig verplichten, om te communiceren over de manier waarop ze de impact op mensenrechten aanpakken. Bedrijven moeten mensenrechten respecteren en toegang bieden tot rechtsmiddelen.

Zo is op 25 juli de EU-richtlijn inzake passende zorgvuldigheid in het bedrijfsleven op het gebied van duurzaamheid in werking getreden. De nieuwe regels zijn bedoeld om ervoor te zorgen dat bedrijven binnen de scope ervan de negatieve impact van hun handelen op mensenrechten en het milieu binnen en buiten Europa, inclusief hun toeleveringsketens, identificeren en aanpakken. Meer transparantie over dit onderwerp zal de komende jaren leiden tot een kritischere blik van de markt en dus tot meer relevantie voor beleggers.

De directe impact die wij als beleggers hebben, is zeer beperkt. De voorschriften op het gebied van rapportage en due diligence zijn in de EU nog steeds sterk gericht op de directe impact van bedrijven (in hun toeleveringsketens) en zijn minder relevant voor de financiële sector. We willen de EU dan ook stimuleren om sectorrichtlijnen te ontwikkelen om deze voorschriften relevanter voor ons te maken.

De impact van vermogensbeheerders is meestal indirect via het beheer van portefeuilles in beursgenoteerde aandelen of vastrentende effecten. Input van onze dataleveranciers en ons interne onderzoek kunnen de belangrijkste maatschappelijke kwesties aan het licht brengen waaraan onze portefeuilles worden blootgesteld, zowel in de eigen activiteiten van bedrijven als in hun toeleveringsketens.

Als beleggers kunnen we op een aantal manieren actie ondernemen als het gaat om deze kwesties. Zo kunnen we bedrijven uitsluiten die betrokken zijn bij ernstige maatschappelijke schendingen of een engagement aangaan met deze bedrijven over het opheffen van de schendingen, maar ook in bredere zin over het implementeren van de Richtlijnen inzake Bedrijven en Mensenrechten van de VN. Bij Robeco doen we allebei.

We moeten financieel relevante maatschappelijke kwesties structureel integreren in onze beleggingsbeslissingen. En er kunnen specifieke maatschappelijke (impact)beleggingsstrategieën worden geïmplementeerd, zoals we doen met strategieën als Robeco Gender Equality, Fashion Engagement en Sustainable Healthy Living.

Samenvattend ben ik ervan overtuigd dat beleggers rekening kunnen en moeten houden met maatschappelijke kwesties, zowel vanuit het oogpunt van financiële materialiteit als vanuit juridisch perspectief (impactmaterialiteit). De (zachte) wettelijke vereisten, kaders en gegevens om dit te doen zijn aanwezig – het is dus gewoon een kwestie van willen.